کبد چرب

کبد بزرگترین ارگان داخلی بدن است. این عضو در هضم غذا، ذخیره انرژی و پاکسازی سموم نقش دارد. گرچه به طور طبیعی مقداری چربی در کبد تجمع می یابد اما زمانی که این مقدار از حدی فراتر رود (فراتر از 10% از وزن کبد) به آن بیماری کبد چرب (استئاتوز) گفته می شود. بیماری کبد چرب به دو دسته کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) و کبد چرب الکلی تقسیم می شود.

بیماری کبد چرب معمولا بدون علامت می ماند یا علایم اندکی مانند خستگی یا ناراحتی در قسمت فوقانی سمت راست شکم از خود بروز می دهد و معمولا زمانی که فرد به دلایل دیگر آزمایش داده باشد ممکن است پزشک از روی نتایج به وجود آن شک کند. در این صورت تشخیص توسط پزشک به کمک تاریخچه پزشکی، معاینه بالینی، درخواست برخی آزمایش های خون، سونوگرافی (یا دیگر روش های تصویربرداری پزشکی) و به ندرت بیوپسی انجام می شود.  وضعیت کبد چرب ممکن است آسیبی ایجاد نکند اما در برخی از موارد چربی اضافه تجمع یافته منجر به التهاب کبد می شود که در این حالت به این وضعیت استئاتوهپاتیت گفته می شود و می تواند به کبد آسیب برساند. اگر این تجمع چربی و التهاب ناشی از مصرف مشروبات الکلی باشد به این بیماری استئاتوهپاتیت الکلی گفته می شود در غیر اینصورت به آن استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) می گویند.

ترمیم آسیب ناشی از التهاب کبد می تواند به صورت اسکار در کبد باقی بماند و کبد طی زمان و با تجمع این آسیب ها سفت شود. به این وضعیت سیروز کبدی گفته می شود و در طی زمان می تواند منجر به نارسایی کبد گردد. استئاتوهپاتیت غیر الکلی  (NASH) یکی از سه عامل عمده سیروز کبد است.

علل بیماری کبد چرب

دریافت بیش از حد کالری منجر به تجمع چربی در کبد می شود. افراد در صورتی که دارای شرایط خاص دیگری مانند اضافه وزن، چاقی مفرط، دیابت، سندروم متابولیک و سطح بالای تری گلیسرید باشند؛ به احتمال بیشتری به کبد چرب مبتلا خواهند شد. استفاده از مشروبات الکلی، کاهش وزن ناگهانی، فشار خون بالا، مصرف کورتیکواستروئیدها، عفونت های خاص مانند هپاتیت C، مواجهه با برخی از سموم و سوء تغذیه نیز از دیگر عللی هستند که می توانند در ایجاد کبد چرب نقش داشته باشند. البته برخی از افراد حتی در صورت نداشتن هیچکدام از  فاکتورهای خطر فوق همچنان به کبد چرب مبتلا می شوند.

علایم کبد چرب

همانگونه که در بالا ذکر شد بیماری کبد چرب معمولا بدون علامت می ماند معمولا زمانی که فرد به دلایل دیگر آزمایش داده باشد ممکن است پزشک از روی نتایج به وجود آن شک کند. بیماری NASH می تواند برای سال ها و حتی دهه ها بدون هیچ علامتی به کبد آسیب برساند. اگر بیماری تشدید شود فرد ممکن است علایم خستگی، کاهش وزن، ناراحتی در شکم، احساس ضعف و سرگیجه را بروز دهد. موارد شدیدتر NASH ممکن است علایمی مشابه سیروز کبدی از جمله زردی، بالا رفتن احتمال کبودی و خونریزی متعاقب آسیب های جزئی، آسیت (تجمع مایع در حفره شکم)، ورم (ادم) پاها و ساق پا، بزرگی کبد و طحال، خارش و انسفالوپاتی کبدی (گیجی، خواب آلودگی و تکلم نامفهوم) گردد.

تشخیص بیماری کبد چرب

در صورتی که پزشک در بررسی آزمایش های چک آپ فرد نتایجی غیر طبیعی ببیند یا در معاینه بالینی متوجه شود که کبد فرد اندکی بزرگ شده است ممکن است به کبد چرب شک کند. برای تشخیص دقیق تر و افتراق آن از دیگر بیماری های کبدی، آزمایش های دیگری از جمله آزمایش های عملکرد کبدی و سونوگرافی را در خواست می دهد و در صورت لزوم ممکن است از روش های CT اسکن و MRI نیز بهره گرفته شود. اگر دیگر علل و سایر تشخیص های افتراقی منتفی شوند تشخیص NASH تایید می شود. البته تنها راهی که بتوان از طریق آن با قطعیت کامل در مورد تشخیص NASH ابراز نظر کرد بیوپسی (برداشتن نمونه) از  بافت کبد است که غالبا نیازی به این فرآیند تهاجمی نخواهد بود.

پیشگیری و معکوس کردن روند بیماری کبد چرب

در حال حاضر تحقیقات گسترده ای جهت بررسی تاثیر داروهای مختلف در کاهش التهاب کبد چرب در جریان است با این وجود فعلا راه حل قطعی برای درمان کبد چرب وجود ندارد. اما می توان با اتخاذ تدابیری از ایجاد برخی از آسیب ها جلوگیری کرد یا روند آنها را معکوس کرد.

به طور کلی فرد مبتلا به کبد چرب و مخصوصا NASH باید اقدامات زیر را انجام دهد:

·         کاهش وزن (به صورت بی خطر و نباید این کاهش از نیم تا یک کیلوگرم در هفته بیشتر باشد)

·         پایین آوردن سطح تری گلیسرید به کمک رژیم غذایی، دارو یا هر دو

·         پرهیز از مشروبات الکلی

·         کنترل دیابت در بیماران دیابتی

·         داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل

·         افزایش فعالیت فیزیکی

·         انجام بررسی ها و چک آپ های منظم نزد پزشک

بازنشر مطالب این وبسایت تنها در صورت ذکر منبع مجاز می باشد. لطفا حین بازنشر مطالب حتما قید بفرمایید که منبع شما "وبسایت آزمایشگاه پاتوبیولوژی جم کرمانشاه" بوده است.

ترجمه و تالیف توسط دکتر انور فتح اللهی 21 آذرماه 1401

منابع

https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/liver-fatty-liver-disease

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22988-nonalcoholic-steatohepatitis#:~:text=Steatohepatitis%20is%20an%20advanced%20stage,it%20does%2C%20it's%20called%20steatohepatitis.

https://medlineplus.gov/fattyliverdisease.html

https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/nonalcoholic-fatty-liver-disease